حتماً تا به حال، برایتان پیش آمده است که برای خرید یا رفتن به یک محل تفریحی و … ساعت‌ها فکر کرده و از کسانی که در آن زمینه، اطلاعات خاصی داشته‌اند، راهنمایی گرفته باشید. این تامل و تحقیق باعث می‌شود که شما بهترین انتخاب را با توجه به امکانات و شرایط خودتان داشته باشید و کمتر اشتباه کنید. چند روز است که برای شما داوطلبان عزیز، فرصت یک انتخاب مهم و حیاتی پیش آمده است که تمام زندگی و آینده شغلی‌تان را رقم می‌زند. این انتخاب مهم، همان انتخاب رشته است؛ چیزی که شما به خاطر آن، ماه‌ها و ساعت‌های زیادی زحمت کشیده و تلاش کرده‌اید و حالا قرار است که بدون دستپاچگی، و با تامل، تحقیق و مشورت، این تلاش خود را به ثمر برسانید و مرحله دیگری از زندگی خود را آغاز کنید.
در این مقاله قصد داریم تا به مسایلی که در انتخاب رشته مهم است و یا سؤالات احتمالی که ممکن است در این زمینه برای شما پیش آید، و مهم‌تر از همه، نحوه انتخاب رشته برای کسانی که رتبه‌های چندان خوبی کسب نکرده‌اند، بپردازیم.
بعد از اعلام نتایج اولیه آزمون سراسری، عده‌ای از داوطلبان رتبه خوب و راضی کننده‌ای را کسب نکرده‌اند. با توجه به این موضوع، احتمالاً این سؤال برای شما پیش خواهد آمد که آیا می توانیم با آنکه رتبه خوبی نیاورده‌ایم انتخاب رشته خوبی داشته باشیم. این سؤال، اغلب به ذهن دانش آموزانی خطور می‌کند که به دلیل شرایط خاص، امسال، در نظر دارند که حتماً در دانشگاه قبول شوند، اما از نتیجه رتبه و کارنامه خود راضی نیستند؛ مثلاً پسرانی که در صورت عدم قبولی در دانشگاهها، باید راهی خدمت سربازی شوند، و نگران این موضوع هستند که بعد از اتمام دوران خدمت وظیفه عمومی، دیگر حوصله درس خواندن و دانشگاه رفتن یا امکان این کار را نداشته باشند؛ پس قبولی در دانشگاه برایشان مهم است؛ از طرفی، نگرانی دیگری هم برای این اشخاص وجود دارد و آن نگرانی، این است که با توجه به رتبه نه چندان قابل قبولی که آورده‌اند امکان انتخاب رشته دلخواه خود را ندارند و قبولی در یک رشته دانشگاهی بدون علاقه‌مندی این افراد، مشکل دیگری است و امکان ادامه تحصیل در آن رشته را برایشان چندان ممکن و آسان نمی‌کند؛ از سوی دیگر، این مطلب را نیز باید درنظر گرفت که به هر حال، کارنامه شما نتیجه تلاش و عملکرد شماست.
اکنون می‌خواهیم ببینیم آیا راهی وجود دارد که بتوان با همین رتبه‌های نامطلوب، انتخاب رشته خوبی داشت یا اینکه چگونه رتبه پایین و نامطلوب را به قبولی خوب تبدیل کنیم. همیشه در انتخاب رشته، چند موضوع و اصل مهم وجود دارد که باید به آنها توجه کرد. لطفاً مطالب زیر را با دقت بخوانید و مرحله به مرحله انجام دهید تا به نتیجه مطلوب برسید.
تقسیم‌بندی رشته‌ها: قبل از انتخاب رشته به این موضوع توجه داشته باشید که رشته‌های دانشگاهی با توجه به ماهیت خود به چهار دسته استانی، ناحیه‌ای، قطبی و کشوری تقسیم می‌شوند و انتخاب درست شما بر اساس این ویژگی رشته‌ها می‌تواند کمک مؤثری در مورد قبولی شما داشته باشد.
میزان علاقه‌مندی داوطلبان به مجموعه‌ای از رشته‌ها یا یک رشته خاص
رشته‌های تحصیلی، بسته به کاربرد آنها و مطلوبیت جذب در بازار کار، میان داوطلبان کنکور از میزان علاقه‌مندی‌های متفاوتی برخوردارند؛ مثلاً رشته پزشکی، مهندسی عمران، حقوق، طراحی صنعتی، مترجمی زبان انگلیسی از رشته‌های پرطرفدار میان داوطلبان کنکور در گروه‌های مختلف آزمایشی است، و برای انتخاب این رشته‌های پر طرفدار، باید دقت بیشتری داشته باشید و حتماً رتبه خود و شهر انتخابی را مد نظر بگیرید.
درباره تمام رشته‌های گروه خودتان، شناخت دقیقی داشته باشید
علاقه‌مندی داوطلبان به تحصیل در بعضی از دانشگاهها و بحث رده بندی کیفی دانشگاهها در سطح تحصیلات عالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به طوری که وزارت علوم نیز دانشگاه‌های تحت پوشش خود را سالیانه رده‌بندی می‌کند. طبیعتاً جذب و اشتغال در بازار کار در برخی از رشته‌ها و نیز در بعضی از مؤسسات، به دانشگاهی که متقاضی کار از آن فارغ التحصیل شده است، بستگی دارد؛ پس حتماً به این نکته توجه داشته باشید که به همین دلیل و نیز به دلیل امکانات بهتری که برخی از دانشگاهها به داوطلبان خود ارایه می‌دهند، متقاضیان و داوطلبان بیشتری دارند، و اگر احتمال می دهید که رتبه شما با این دانشگاهها هم خوانی ندارد، شانس خود را برای رشته مورد نظرتان در یک دانشگاه دیگر امتحان کنید؛ زیرا رشته برای داوطلب، مهم‌تر از دانشگاه است.
شرایط محل و شهری را که در آن تحصیل می‌شود در نظر بگیرید
انتخاب محل و شهری که در آن تحصیل می‌شود و دانشگاه در آن مستقر است، برای داوطلبان مهم است. هم اکنون با توجه به آیین‌نامه‌های بومی گزینی و شرایط و محدودیت‌های خوابگاهی بسیاری از دانشگاهها، داوطلبان ترجیح می‌دهند که در دانشگاه‌های معتبر در شهر محل سکونتشان ادامه تحصیل دهند؛ از طرفی، پراکندگی واحدهای دانشگاهی، نسبت به جمعیت هر شهر یا استان یکسان نیست؛ به طوری که تعداد دانشگاهها و مراکز آموزش عالی در بعضی از استان‌ها و ظرفیت پذیرش آنها، با توجه به جمعیت آن و تقاضاهایی که از سوی داوطلبان می‌شود، بالاتر از سایر استان‌هاست، و برعکس در بعضی از استان‌ها تقاضا بیشتر از تعداد دانشگاهها و ظرفیت پذیرش آنهاست؛ به همین دلیل، حتماً به شرایط این دانشگاهها از نظر تعداد داوطلبان بومی و نظایر آن توجه کنید تا با یک انتخاب اشتباه، فرصت خود را در این زمینه از دست ندهید.
رشته‌های مورد علاقه خود را در دانشگاه‌های جدید یا ظرفیت پذیرش جدید جست و جو کنید
اگر رتبه شما برای کسب قبولی در رشته مورد نظرتان در چند دانشگاه، مناسب نیست، شما می‌توانید این رشته را در دانشگاه‌های جدیدتری جست و جو کنید. معمولاً دانشگاه‌های جدیدالتاسیس، مبادرت به ایجاد رشته‌های پر داوطلب‌تر می‌نمایند و عموماً قبولی در این دانشگاهها نیز راحت‌تر است. داوطلبانی که هنگام انتخاب رشته از نرم افزارهای تحت سیستم عامل یا تحت ویندوز گزارش می‌گیرند، اغلب با گزارش رشته / شهرهای سال گذشته مواجه می‌شوند؛ بنابراین، مثل این است که آنها دارند برای قبولی‌های سال‌های گذشته، انتخاب رشته می‌کنند؛ پس حتماً به این نکته توجه داشته باشید که با بررسی دقیق دفترچه راهنمای انتخاب رشته آزمون سراسری سال جاری، آگاهی دقیقی از رشته‌های جدید پیدا کنید.
شانس قبولی شما در یک رشته تحصیلی به تعداد داوطلبان متقاضی آن رشته بستگی دارد که در رتبه‌های بهتری نسبت به شما قرار گرفته و آن رشته را انتخاب می‌کنند؛ مثلاً اگر داوطلبان از وجود رشته‌های مورد نظر در دانشگاه‌های جدید بی‌خبر باشند یا تمایلی به ادامه تحصیل در دانشگاهی که این رشته‌ها در آن برقرار است، نداشته باشند، خواه ناخواه آن رشته‌ها و دانشگاهها از رتبه‌های پایین‌تری دانشجو پذیرش خواهند کرد.
مراقب انتخاب رشته کامپیوتری و مشاوران غیر واقعی باشید
نکته‌ای که همیشه به داوطلبان گوشزد می‌کنیم و با این وجود، متاسفانه عده‌ای از داوطلبان، هر سال مرتکب این اشتباه می‌شوند، این است که به پیشنهاد مشاورنماها و انتخاب‌های کامپیوتری بسنده نکرده و در انتخاب رشته خود از دبیران، دانشجویان رشته‌های مختلف، والدین و صاحب نظران بهره گیرند. عده‌ای از داوطلبان، با اکتفا به مشاورنماهایی که انتخاب رشته را منبع درآمدی برای خود تصور می‌کنند و با شیوه‌های غلط انتخاب رشته می‌کنند، نتایج بسیار بد و دور از انتظاری می‌گیرند؛ در حالی که ممکن است داوطلب دیگری در شرایط شما با بهره‌گیری از یک مشاوره خوب، نتیجه بسیار بهتری را بگیرد؛ از طرف دیگر، اگر بدبینانه و با وسواس بسیاری انتخاب رشته کنید و از رتبه خود در این زمینه، خوب استفاده نکنید، بعد از اعلام نتایج در دانشگاه یا رشته‌ای که با رتبه پایین‌تری نیز می‌توانستید در آن قبول شوید، پذیرفته خواهید شد، و این بدان معنی است که شاید با آن رتبه در رشته یا دانشگاه بهتری هم می‌توانستید قبول شوید، اما به دلیل ترس و استرس، از انتخاب آن رشته و دانشگاه صرف نظر کرده‌اید و این موضوع اصلاً به نفع شما نیست.
ضمناً فراموش نکنید که یک انتخاب رشته کامپیوتری، در صورتی از الگوریتم صحیحی برخوردار است که بتواند نسبت به رتبه‌های متفاوت، گزارش‌های مختلفی را ارایه دهد؛ مثلاً گزارش رتبه ۱۱۰۰۰ باید با رتبه ۱۲۰۰۰ متفاوت باشد؛ همان طور که انتظار می‌رود نوع انتخاب رشته رتبه ۱۰۰۰ با رتبه ۲۰۰۰ نیز متفاوت باشد.
انتخاب رشته براساس انتخاب‌های خوشبینانه، واقع بینانه و بدبینانه را فراموش نکنید
شما با هر رتبه‌ای که بخواهید انتخاب رشته کنید، نباید این موضوع را فراموش نمایید که بخشی از انتخاب خود را به رشته‌های مورد علاقه در دانشگاه‌های مورد نظرتان اختصاص دهید. اگر رتبه شما، خوب باشد احتمال پذیرفته شدن در رشته مورد نظرتان بالاست، اما اگر رتبه شما برای انتخاب‌های ایده آلتان راضی کننده نباشد شما با انتخاب خوشبینانه، شانس خود را آزموده اید و این موضوع باعث آرامش شما می‌شود.
از طرف دیگر، بعد از چند انتخاب خوشبینانه سعی کنید با واقعیت‌های موجود و نمرات و رتبه خود، تعیین رشته کنید؛ زیرا ممکن است انتظارات بالا باعث شود تا موقعیت‌هایی را از دست دهید که دیگر هرگز نتوانید آنها را به دست آورید. در این اصل، مشاور ۱۰ الی ۱۵ درصد اولویت‌های انتخابی را به رشته‌های تراز بالاتر و ۷۰ الی ۸۰ درصد اولویت‌های انتخابی را به رشته‌های متناسب با رتبه زیر گروه‌های شما و ۱۰ الی ۱۵ درصد اولویت‌های انتخابی را به رشته‌های با تراز پایین‌تر از رتبه و نمره شما اختصاص می‌دهد.
قبل از مبادرت به انتخاب رشته، حتماً به مسایلی که در زیر به آن اشاره خواهد شد، توجه کنید
۱- ابتدا با دقت در پی جست و جوی رشته‌ها و اعلام ظرفیت‌های جدید دانشگاهها در مقایسه با سال گذشته باشید.
۲- اگر متقاضی قبولی در رشته خاصی هستید، از دانشگاه‌های دیگری به جز محل سکونت خود که با توجه به جمعیت آن، احتمال بسرعت تکمیل شدن ظرفیت آن وجود ندارد نیز در برگه انتخاب رشته خود بهره بگیرید.
۳- اگر رتبه‌تان خوب است، به این نکته توجه کنید که فارغ‌التحصیلی از یک دانشگاه معتبرتر، شانس قبولی در مقاطع تحصیلات تکمیلی، جذب بهتر در بازار کار و …. را بیشتر می‌کند؛ پس اگر رتبه مطلوب و بالایی دارید، به دانشگاه‌های بسیار خوب بیندیشید؛ در ضمن برخی از رشته‌ها، به صورت دکتری یا کارشناسی‌ارشد پیوسته ارایه می‌شوند؛ اگر به این رشته‌ها علاقه دارید حتماً آنها را در اولویت قرار دهید.
۴- هرگز به یک انتخاب رشته کامپیوتری اکتفا نکنید؛ زیرا کامپیوتر نمی‌تواند علاقه‌مندی و شخصیت شما را در نظر بگیرد. در صورت تمایل به استفاده از انتخاب رشته‌های کامپیوتری یا استفاده از نظر مشاوران، از چند مرکز و همین طور از افراد مختلف گزارش‌گیری کنید و نتایج آنها را با هم مقایسه نمایید. به خاطر داشته باشید که انتخاب رشته کامپیوتری از سیستم‌های تحت «وب» به دلیل به روز بودن به صورت بهتری گزارش‌دهی می‌کند.
۵- طوری انتخاب رشته کنید که رشته اول بر دوم، رشته دوم بر سوم، و بترتیب تا آخر هر رشته بر دیگری برای شما برتری داشته باشد.
۶- سعی کنید که رشته‌های قطبی، استانی و ناحیه‌ای شهر یا منطقه محل سکونت خود را بشناسید و از میان آنها انتخاب‌های بیشتری داشته باشید؛ چرا که اکثر سهمیه اختصاص یافته آنها مربوط به شماست. پس از انجام این کار با توجه به رتبه کل خود و محاسبه تقریبی سهمیه اختصاصی هر منطقه و در نظر گرفتن تعداد پذیرش، مبادرت به انتخاب رشته نمایید.
۷- حتماً اطلاعاتی را در مورد دانشگاه‌های انتخابی خود کسب نمایید و رشته‌هایی را که انتخاب می‌کنید، مورد مطالعه و بررسی قرار دهید؛ زیرا انتخاب رشته، انتخاب راه زندگی آینده‌تان است، و از طرف دیگر ممکن است که هرگز تغییر رشته یا انتقال برای شما مقدور نباشد.
۸- در انتخاب رشته مقید نباشید که الزاماً تمام رشته‌های دوره روزانه را انتخاب کنید و بعد به سراغ دیگر رشته‌ها بروید. سعی کنید که بعضی از رشته‌های مورد علاقه‌تان در دوره‌های شبانه، غیرانتفاعی و پیام‌نور شهرتان را در مقایسه با رشته‌های دوره روزانه دیگر شهرهای دور در اولویت قرار دهید. شهری را که نمی‌توانید به آنجا بروید، انتخاب نکنید؛ چون چهار سال، دوران کوتاهی نیست و ممکن است که با این گونه انتخاب‌ها، دچار افت تحصیلی، افسردگی و … شوید؛ از طرف دیگر، رشته‌های شبانه یا غیرانتفاعی را از شهر خود یا شهرهای هم جوار انتخاب کنید؛ زیرا معمولاً امکانات خوابگاهی در دانشگاه‌هایی که رشته شبانه یا غیرانتفاعی دارند، وجود ندارد و سهمیه اختصاص یافته این رشته‌ها نیز برای شما بیشتر است. همچنین، داوطلبانی که از خانواده‌های کم درآمد هستند، به نرخ شهریه‌های رشته‌های شبانه و پیام‌نور که در دفترچه راهنمای انتخاب رشته درج شده است توجه نمایند؛ البته این موضوع را هم در نظر داشته باشید که بخشی از شهریه را دانشگاهها به صورت وام در اختیار دانشجویان خود قرار می‌دهند.
۹- در برخی از رشته‌ها، پذیرش تنها از یک جنس و در برخی از رشته‌ها در هر دو جنس انجام می‌شود و در بعضی از رشته‌ها هم یک جنس از سهم ویژه‌ای برخوردار است؛ مثلاً بهداشت خانواده برای دختران، رشته مناسبی است، اما دامپزشکی برای این جنس شاید رشته مطلوبی نباشد؛ پس حتماً دقت نمایید تا رشته‌هایی را انتخاب کنید که اولاً از نظر جنسیتی مجاز به انتخاب آن رشته‌ها باشید و دوم اینکه آن رشته‌ها با روحیه و ویژگی‌های جنسیتی و روحی شما سازگار باشد.
۱۰- اگر می‌خواهید در آینده از طریق رشته تحصیلی خود کسب درآمد کنید، حتماً رشته‌های پردرآمد و مورد نیاز جامعه را انتخاب نمایید، و اگر ادامه تحصیل و کسب درآمد از این راه، تنها امکان و سرمایه شغلی شماست، در صورت پذیرفته نشدن در این گونه رشته‌ها، می‌توانید برای قبولی در رشته مطلوب خود، یک سال صبر کنید. انجام این کار، بهتر از آن است که امسال، رشته‌ای را انتخاب کنید که در آینده نتوانید استفاده لازم را از آن ببرید. در مورد وضعیت شغلی رشته‌های متفاوت نیز با افراد متخصص، گروه‌ها و سازمان‌های مختلف مشورت کنید و در این زمینه، به یک شخص یا سازمان اکتفا ننمایید.
۱۱- در هنگام انتخاب رشته، حتماً علایق فردی، توانایی‌ها و امکانات و محدودیت‌ها و نظرات والدینتان را جویا شوید و از انتخاب‌های نهایی‌تان آنها را نیز مطلع نمایید.
مراحل انتخاب رشته:
۱- توجه به جنسیت و گروه آزمایشی.
۲- توجه به سهمیه و منطقه.
۳- تعیین ظرفیت پذیرش با توجه به سهمیه و منطقه.
۴- گرایش به انتخاب رشته‌هایی از زیر گروه‌هایی که به رتبه پایین نیاز دارند.
۵- انتخاب ۱۵ درصد بالا (پلکان بالا)، ۷۰ درصد متناسب با رشته و ۱۵ درصد پایین (پلکان پایین).
۶- رعایت الگوی انتخاب رشته.
۷- رعایت ترجیح رشته بر دانشگاه.
